23.08.2021

Kiedy należy zgłosić podwykonawcę na gruncie k.c.?

Do jakiej daty należy zgłosić podwykonawcę zgodnie z przepisami k.c.? Jak podwykonawca ma w tym aspekcie zadbać o własne interesy. 

Na samym początku należy wskazać, że zgodnie z art. 6471 §1 k.c inwestor odpowiada solidarnie z wykonawcą (generalnym wykonawcą) za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych, których szczegółowy przedmiot został zgłoszony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót, chyba że w ciągu trzydziestu dni od dnia doręczenia inwestorowi zgłoszenia inwestor złożył podwykonawcy i wykonawcy sprzeciw wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcę. Powyższy przepis wyznacza więc datę do której zgłoszenie powinno zostać dokonane, aby wywołało skutki prawne wynikające z ww. przepisu. 

W doktrynie i orzecznictwie można spotkać się z różnymi poglądami dotyczącymi powstania solidarnej odpowiedzialności w kontekście momentu dokonania zgłoszenia. 

Przedstawiciele pierwszego poglądu podchodzą ściśle do tego tematu i stwierdzają, że jeżeli podwykonawca przystąpił do wykonywania robót, to każde jego zgłoszenie po tym momencie niweczy możliwość powstania solidarnej odpowiedzialności inwestora w przyszłości (por. wyrok SO w Szczecinie z dnia 25 marca 2021 r., sygn. akt VIII GC 205/20 oraz B. Lanckoroński Kodeks cywilny. Komentarz. red. Konrad Osajda, Rok: 2020, Wyd. 27). Z treści ww. publikacji wynika, że zgodnie z art. 6471 § 1 k.c., zgłoszenie, warunkujące możliwość powstania solidarnej odpowiedzialności inwestora z generalnym wykonawcą względem podwykonawcy, musi być dokonane przed przystąpieniem przez podwykonawcę do wykonywania robót budowlanych. Oznacza to, że przystąpienie przez podwykonawcę do wykonywania robót budowlanych w czasie, gdy zgłoszenie nie zostało jeszcze dokonane, uniemożliwia powstanie w trybie zgłoszeniowym solidarnej odpowiedzialności inwestora z generalnym wykonawcą względem podwykonawcy. W szczególności w przypadku gdy zgłoszenie dotrze do inwestora w taki sposób, że mógł się on zapoznać z jego treścią, po przystąpieniu przez podwykonawcę do wykonywania robót budowlanych, zgłoszenie nie wywoła skutku prawnego”

Natomiast przedstawiciele drugiego poglądu uważają, że jeżeli podwykonawca przystąpi do wykonania prac, a potem zgłosi roboty jeszcze nierozpoczęte na danym kontrakcie, to w tym zakresie powstanie przy braku sprzeciwu odpowiedzialność inwestora. Kwestia ta jest poruszana w szeroko w doktrynie prawa cywilnego. J. Bieluk wskazuje, że „Kodeks cywilny wymaga, by zgłoszenie szczegółowego przedmiotu robót, które mają być wykonywane przez podwykonawcę, odbyło się przed przystąpieniem do wykonywania tych robót. Wobec jasnego brzmienia przepisu uznać należy, iż zgłoszenie dokonane po przystąpieniu podwykonawcy do wykonywania robót mających być przedmiotem zgłoszenia uniemożliwia powstanie odpowiedzialności solidarnej inwestora. Zaznaczyć należy, że solidarna odpowiedzialność inwestora nie powstaje w stosunku do robót, do których wykonywania przystąpił podwykonawca. Natomiast jeżeli np. wykonawca zawęzi zakres robót podwykonawcy i zgłosi roboty jeszcze nierozpoczęte, to w tym zakresie odpowiedzialność inwestora (w braku sprzeciwu) powstanie. Nie ma przeszkód, aby kilkukrotnie zgłaszać różne roboty, ale za każdym razem należy uzyskiwać (domniemaną) zgodę inwestora (brak sprzeciwu). Natomiast przystąpienie podwykonawcy do wykonywania robót po zgłoszeniu, a przed upływem 30 dni na sprzeciw, może skutkować wyłączeniem powstania odpowiedzialności inwestora, ale wyłącznie na skutek sprzeciwu.” (por. J. Bieluk, K. Zadykowicz-Sokół, Umowa o roboty budowlane w Kodeksie cywilnym i Prawie zamówień publicznych. Komentarz praktyczny z orzecznictwem. Wzory pism. Wyd. 2, Warszawa 2020; w Legalis). M. Załucki natomiast podkreśla, że „Zgłoszenie może zostać dokonane nie tylko przez wykonawcę, ale także przez samego podwykonawcę i powinno nastąpić przed przystąpieniem przez podwykonawcę do robót będących przedmiotem zgłoszenia. Treść przepisu jest jednoznaczna, a więc zgłoszenie po tym terminie nie wywoła skutku w postaci powstania solidarnej odpowiedzialności inwestora w odniesieniu do robót wykonanych przez podwykonawcę tylko przed zgłoszeniem. (por. M. Załucki (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2019). Ponadto E. Gniewek stwierdza „Skuteczność zgody. Komentowany przepis nie traktuje zawarcia umowy podwykonawczej jako przesłanki skuteczności zgody inwestora, mimo że jej postanowienia będą miały znaczenie dla zakresu jego odpowiedzialności. Natomiast zasadniczo (poza przypadkiem z § 2) skuteczność zgody inwestora zależy od zgłoszenia mu szczegółowego przedmiotu robót, które będzie wykonywał podwykonawca, i to zgłoszenia jeszcze przed przystąpieniem do ich wykonywania. Można kilkukrotnie zgłaszać różne roboty, co będzie powodowało konieczność uzyskiwania na nie kolejnych zgód inwestora.” (por. E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 9, Warszawa). 

Szczególne zaznaczenia wymaga, że data powstania solidarnej odpowiedzialności inwestora dotyczy tylko i wyłącznie trybu zgłoszeniowego, gdyż brak analogicznego uregulowania do umownego trybu. W doktrynie wskazuję się, że w oparciu o art. art. 6471 § 1 i 2 kc odpowiedzialność w tym trybie może również powstać nawet z mocą wsteczną (por. B. Lanckoroński Kodeks cywilny. Komentarz. red. Konrad Osajda, Rok: 2020, Wyd. 27). 

Podsumowując pragnę wskazać, że w mojej opinii za zgodny i zasadny z wprowadzonymi przepisami mającymi na celu jeszcze szerszą ochronę podwykonawców należy uznać pogląd, który stanowi, że jeżeli podwykonawca przystąpi do wykonania prac, a potem zgłosi roboty jeszcze nierozpoczęte na danym kontrakcie, to w tym zakresie powstanie przy braku sprzeciwu odpowiedzialność inwestora. 

Jednakże biorąc pod uwagę niejednoznaczne stanowisko wypływające z orzecznictwa i piśmiennictwa zalecam, aby podwykonawcy sami zgłaszali swój udział przy realizacji inwestycji do inwestora nie czekając na dokonanie tego przez generalnego wykonawcę zanim przystąpią do wykonywania robót (zazwyczaj za przystąpienie do wykonania robót uznawana jest data przekazania placu budowy).