22.06.2021

Ciąża a zmiana warunków pracy na podstawie porozumienia stron.

O tym, że ciężarne są chronione przed zwolnieniem z pracy, wie każdy. Ściślej mówiąc, ta zasada oznacza,  że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży. Oczywiście są wyjątki –  rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy, a także umowa na okres próbny nieprzekraczający 1 miesiąca i sytuacja ostateczna, to znaczy upadłość lub likwidacja pracodawcy.

W ciąży przysługuje ochrona.

Co więcej, przewidziana w Kodeksie pracy ochrona pracownic w ciąży dotyczy również możliwości dokonania zmiany warunków pracy i płacy. Ciężarne są więc chronione przed wypowiedzeniem zmieniającym. Oczywiście i tutaj istnieje  wyjątek;  na gruncie przepisów ustawy o zwolnieniach grupowych[1] w zakładach pracy zatrudniających ponad 20 pracowników, w przypadkach redukcji z przyczyn niedotyczących pracowników (np. zmian organizacyjnych), pracownicy w ciąży można wypowiedzieć warunki pracy i płacy, ale jednocześnie obowiązkowo wypłaca się jej dodatek wyrównawczy, jeśli dochodzi do obniżenia wynagrodzenia.

Porozumienie stron zawsze dopuszczalne.

Bez żadnych przeszkód będąc w ciąży możesz jednak zawrzeć z pracodawcą porozumienie o zakończeniu stosunku pracy bądź pogorszeniu swoich warunków zatrudnienia (najczęściej zmniejszeniu wymiaru etatu, a co za tym idzie wynagrodzenia); nie ma przy tym znaczenia, czy nastąpi to z inicjatywy szefa czy Twojej. Porozumienie zasadniczo nie podlega kontroli sądowej; nie przysługuje od niego odwołanie do sądu pracy.

Może się jednak sytuacja (wcale nie taka rzadka), w której  podpisując porozumienie nie wiesz, że znajdujesz się w ciąży.  Następnie, na wizycie lekarskiej dowiadujesz się o swoim szczególnym stanie i zaczynasz żałować, że zrezygnowałaś ze stałego zatrudnienia, czy też pełnego wymiaru etatu. Powyższe ma przecież wpływ na wymiar zasiłku macierzyńskiego, a wcześniej ewentualnie zasiłku chorobowego, w przypadku zwolnienia lekarskiego w okresie ciąży, nie mówiąc już o poczuciu stabilności zatrudnienia. Co gorsza, wyobraźmy sobie, że pracodawca nie wyraża zgody na anulowanie porozumienia i powrót do wcześniejszych warunków.

Czy masz wówczas jakieś szanse na wyprostowanie swojej sytuacji i powrót do poprzednich warunków zatrudnienia?

Brak wiedzy o ciąży – co dalej?

Okazuje się, że tak, a przynajmniej tak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2020 r.  (sygnatura akt II PK 78/19). Przyjęto, że ochrona kobiet w ciąży ma charakter tak podstawowy, że nawet w sytuacji, w której pracownica sama wystąpiła z propozycją rozwiązania umowy o pracę (czy też pogorszenia jej warunków, np. zmniejszenia wymiaru etatu), ma możliwość odwołania swojego oświadczenia (a ściślej uchylenia się od jego skutków).

Dodatkowo, nie ma znaczenia,  czy błąd pracownicy (polegający na mylnym wyobrażeniu o istniejącym stanie rzeczy) został wywołany przez pracodawcę oraz czy wiedział on o błędzie lub mógł go z łatwością zauważyć (co byłoby potrzebne do uchylenia się od skutków oświadczenia, gdyby nie chodziło o błąd co do ciąży).

Jeśli więc znajdziesz się w takiej sytuacji, powinnaś jak najszybciej, najlepiej w ciągu 7 dni od dowiedzenia się o ciąży, na piśmie złożyć pracodawcy oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczenia o zawarciu porozumienia, a następnie świadczyć pracę tak jakby porozumienia nie było. Konieczne będzie także posiadanie i przedłożenie pracodawcy zaświadczenia lekarskiego o stanie ciąży z datą  po dniu zawarcia porozumienia. Gdyby pracodawca nie chciał Cię jednak dopuścić do pracy albo wypłacał zmniejszone wynagrodzenie, konieczne będzie skorzystanie z drogi sądowej.

[1] Ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Źródło zdjęcia: Charles Deluvio on Unsplash