29.06.2021
29.06.2021
Limit odpowiedzialności inwestora na gruncie Kodeksu cywilnego
Data zawarcia umowy o roboty budowlane jest decydująca do rozstrzygnięcia, jakie przepisy obowiązują podpisujące ją strony. Jest to szczególnie istotne do określenia limitu odpowiedzialności inwestora w świetle Kodeksu postępowania cywilnego. Więcej informacji przedstawiamy w niniejszym artykule.
Do umów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw, w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności (Dz. U. z 2017 r., poz. 933 z późn. zm.) oraz odpowiedzialności za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę na podstawie takich umów, stosuje się art. 6471 ustawy Kodeks cywilny w brzmieniu dotychczasowym. Pamiętać trzeba, że do umów zawartych po dniu 1 czerwca 2017 roku limit odpowiedzialności Inwestora za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia będzie wyznaczał przepis art. 6471 § 3 k.c. w zw. z art. 6471 § 1 i 2 k.c. Z perspektywy powyższego istotnym pozostaje, że pojawiające się nadal próby utożsamiania zakresu odpowiedzialności Generalnego Wykonawcy wobec Podwykonawcy, z zakresem odpowiedzialności Inwestora wobec tego samego Podwykonawcy, w wielu przypadkach mogą okazać się nieskuteczne.
Nie ulega żadnym wątpliwościom, iż w poprzednio obowiązującym stanie prawnym (tj. przed dniem 1 czerwca 2017 roku) ukształtował się – choć nie bez zdań odmiennych – pogląd, że ówczesny przepis art. 6471 § 5 k.c. nie przewidywał możliwości ograniczenia odpowiedzialności Inwestora za zapłatę wynagrodzenia Podwykonawcy do wysokości zobowiązania inwestora wobec Wykonawcy, ani ustanawiania w jakikolwiek inny sposób limitów odpowiedzialności Inwestora. Istotą tak opisywanej odpowiedzialności gwarancyjnej było to, że obejmowała ona dług innej osoby, a zatem ten dług determinował zakres odpowiedzialności gwaranta (por. choćby wyrok SO w Warszawie z 22.11.2016 r., XXV C 1404/13, LEX nr 2212878).
Powyższe rozumowanie wspierała argumentacja, że przepis art. 6471 § 5 k.c. miał charakter regulacji bezwzględnie obowiązującej, gdyż zgodnie z § 6 tego samego art. 6471 odmienne postanowienia umów, o których mowa w tym artykule, były nieważne. Oznaczało to, że wyłączona była możliwość wprowadzania postanowieniami umowy odmiennych zasad od wyrażonych w art. 6471 § 5 k.c. – czy to wyłączających odpowiedzialność solidarną Inwestora za zapłatę wynagrodzenia Podwykonawcy, czy teże ją modyfikujących (ograniczających). Wszelkie takie ograniczenia należało uznać za nieważne (por. choćby wyrok SO w Warszawie z 26.09.2016 r., XXV C 1826/15, LEX nr 2149861).
Przedstawiony pogląd wydawał się słuszny, biorąc pod uwagę treść ówczesnego art. 6471 § 5 k.c. – tj. „zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę”.
Dla Podmiotów próbujących śledzić aktualne orzecznictwo sądów powszechnych lub Sądu Najwyższego, zwłaszcza bez pomocy prawnej, problemów może nastręczać fakt, że przedmiotem publikowanych obecnie orzeczeń niejednokrotnie są jeszcze sprawy, do których zastosowanie mają przepisy w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 czerwca 2017 roku.
I tak, choćby dla przykładu wskazać trzeba, iż w wyroku z dnia 10 maja 2019 roku Sąd Najwyższy stwierdził, że następstwem zgody Inwestora na zawarcie umowy między Wykonawcą a Podwykonawcą jest powstanie po jego stronie ustawowej, solidarnej odpowiedzialności za cudzy dług. Odpowiedzialność ta ma charakter gwarancyjny, powstaje z mocy prawa i prowadzi do dodatkowej gwarancji uzyskania świadczenia przez wierzyciela. Istotną cechą tej solidarności nie jest zobowiązanie Inwestora do spełnienia świadczenia, tylko ponoszenie przez niego odpowiedzialności za zapłatę wynagrodzenia ustalonego według zasad obowiązujących i wiążących strony tej umowy, a więc Generalnego Wykonawcę i Podwykonawcę (por. Wyrok SN z 10.05.2019 r., I CSK 205/18, LEX nr 2675052).
Konieczne jest jednak podkreślenie, że obecnie, tj. w umowach zawartych po dniu 1 czerwca 2017 roku, na tak opisywaną relację między Generalnym Wykonawcą a Podwykonawcą rzutuje treść art. 6471 § 3 k.c., po myśli którego odpowiedzialność Inwestora za zapłatę Podwykonawcy wynagrodzenia jest ograniczona do wysokości wynagrodzenia należnego Wykonawcy za roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika odpowiednio ze zgłoszenia albo z umowy, o których mowa w art. 6471 § 1 albo 2 k.c.
Jakkolwiek obserwowane są próby nadawania obecnemu art. 6471 § 3 k.c. różnych treści, choćby w zakresie swobodnego zrównywania wartości robót określonych w umowie podwykonawczej z zakresem odpowiedzialności Inwestora za roboty budowlane objęte umową podwykonawczą, a nawet z jednoczesnym pomijaniem okoliczności czy roboty podwykonawcze objęte tą umową zostały faktycznie – całkowicie lub częściowo – wykonane przez Podwykonawcę, to w naszej ocenie trzeba przyjąć, że przepis ten nie może być odrywany ani od treści art. 6471 § 1 k.c. („roboty wykonane”), ani tym bardziej od znaczenia użytego w nim zwrotu „wynagrodzenie należne”.
Treść obecnie obowiązujących przepisów art. 6471 § 1-3 k.c.należy zatem w kontekście przedmiotowego limitu łącznie odczytywać tak, że Inwestor ponosi solidarną z Wykonawcą odpowiedzialność do wysokości wynagrodzenia wynikającego z umowy podwykonawczej za roboty wykonane przez Podwykonawcę, chyba że wysokość ta przekracza wysokość wynagrodzenia należnego Wykonawcy (Generalnemu) za wykonanie tych samych robót budowlanych (za ten sam zakres robót).
W tym ujęciu górną granicę odpowiedzialności Inwestora kształtować będzie wartość wynagrodzenia należnego Podwykonawcy za wykonane roboty, jednakże wycenianego wg umowy wykonawczej.
Autor:
Leszek Kaczmarek
Radca prawny