04.08.2021

O rzeczniku funduszy europejskich

„Co z tego, że pieniądze unijne mają być dla firm i pracodawców skoro procedury pisze się pod urzędników”. Taką o to złotą myślą podzieliła się ze mną klientka, z którą czekałem ostatnio na ogłoszenie wyroku sądu administracyjnego w sprawie ze skargi na rozstrzygnięcie protestu.

Moja mocodawczyni była słusznie rozgoryczona, bowiem niesłusznie odmówiono jej przyznania dofinansowania. Nie wiem, pod kogo konkretnie były w tym przypadku pisane procedury i wątpię, aby w ogóle były one pisane „pod kogoś”. Finalnie najważniejsze dla mojej rozmówczyni było to, że sąd uznał, że ocena jej projektu została dokonana z naruszeniem prawa.

Co jednak dalej z tymi procedurami? Czy indywidualni przedsiębiorcy mogą mieć na nie jakikolwiek wpływ?

Na pewno nie bezpośrednio.

W pracę nad kształtem każdego z systemów realizacji poszczególnych programów operacyjnych zaangażowanych jest cały szereg instytucji: od Ministra Inwestycji i Rozwoju począwszy, poprzez Komitet do spraw Umowy Partnerstwa, właściwe dla danego programu Komitety Monitorujące, Instytucje Zarządzające, Pośredniczące i Wdrażające, aż na Instytucjach Audytowych skończywszy. Każdy z tych organów ma przydzielony określony zakres zadań i odpowiada za przygotowanie innych dokumentów składających się na tzw. „procedury”.

Minister wydaje wytyczne, Komitety Monitorujące przyjmują kryteria wyboru projektów, a instytucje zarządzające przygotowują programy, wdrażają je i zarządzają nimi. Wszystko to powinno być nadto zgodne z licznymi przepisami powszechnie obowiązującego prawa unijnego i krajowego.

System, w ramach którego w perspektywie finansowej 2014-2020 ma zostać rozdysponowanych miliardy euro nie przewiduje miejsca w organizacji tego zadania dla pojedynczego przedsiębiorcy.
Nie oznacza to jednak, że przedsiębiorcy zostali pozbawieni prawa do zgłaszania uwag i spostrzeżeń. Od dnia 2 września 2017 r.* indywidualni wnioskodawcy i beneficjenci mają bowiem do dyspozycji specjalny organ, który ma być łącznikiem między podmiotami tworzącymi procedury a podmiotami, dla których procedury te są tworzone. Organem tym jest Rzecznik Funduszy Europejskich.

Rzecznik jest obowiązkowo powoływany na poziomie każdej instytucji zarządzającej. Na poziomie instytucji uczestniczących w realizacji programów operacyjnych, tj. instytucji pośredniczącej i instytucji wdrażającej, jego powołanie jest dobrowolne.

Celem powołania Rzecznika Funduszy Europejskich jest utworzenie instytucji, która poprzez kontakt zarówno z wnioskodawcami, beneficjentami oraz innymi podmiotami zainteresowanymi wdrażaniem funduszy unijnych będzie odpowiedzialna za monitowanie i sygnalizowanie poszczególnym instytucjom systemu wdrażania programów operacyjnych propozycji usprawnień i ulepszeń w procesie realizacji zadań związanych z wydatkowaniem środków unijnych. Osoba pełniąca tę funkcję ma zajmować się wypracowywaniem optymalnych rozwiązań w zakresie realizacji Funduszy Europejskich.

Do głównych zadań Rzecznika należy:

• przyjmowanie i analizowanie zgłoszeń o utrudnieniach w realizacji programu operacyjnego oraz udzielanie wyjaśnień w zakresie tych ww. zgłoszeń;
• przyjmowanie i analizowanie propozycji usprawnień w zakresie realizacji danego programu operacyjnego;
• dokonywanie przeglądów procedur stosowanych w danym programie operacyjnym;
• formułowanie propozycji usprawnień dla instytucji.

Ustawodawca nie przesądził, czy Rzecznik może w ramach danej instytucji realizować także inne zadania. Warto jednak zauważyć, iż przepisy zawierają otwarty katalog tych zadań.

Mimo, iż Rzecznika wybiera się z grona pracowników danej instytucji zarządzającej, obowiązkiem tej instytucji jest zapewnienie, aby osoba na tym stanowisku nie realizowała zadań, które mogłyby bezpośrednio lub pośrednio wpływać na sposób realizacji jej zadań wynikających z pełnionej funkcji. Obowiązek ten w praktyce będzie oznaczał konieczność ustalenia takiego opisu stanowiska i wyznaczenia zakresu obowiązków Rzecznika, które zapewnią mu niezależną pozycję w zakresie wykonywanych przez niego zadań.

Czego nie powinniśmy oczekiwać od Rzecznika? Do jego zadań nie należy w szczególności:

• uczestniczenie w postępowaniach mających na celu wybór projektów do dofinansowania;
• uczestniczenie w postępowaniach administracyjnych i sądowych, w tym w postępowania w przedmiocie zwrotu środków;
• udzielenie informacji publicznej w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.

Do rozpatrywania zgłoszeń, udzielania wyjaśnień i odpowiedzi dla podmiotów przekazujących zgłoszenia Rzecznik stosuje odpowiednio przepisy działu VIII Kodeksu postępowania administracyjnego (Skargi i wnioski).

* Powołanie rzecznika funduszy europejskich przewidziano w znowelizowanej ustawie z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020 oraz niektórych innych ustaw