26.04.2021

O celach projektu i skutkach ich nieosiągnięcia

Cel projektu – czym jest i co się stanie, jeśli nie zostanie osiągnięty?

Każdorazowo po zakończeniu projektu musi przyjść czas na sprawdzenie czy cele, które beneficjent postawił sobie składając wniosek o dofinansowanie, zostały osiągnięte. 

Wydaje się oczywiste, że realizacja projektów unijnych nie jest celem samym w sobie. Jest jedynie środkiem do osiągnięcia celu. W przypadku przedsiębiorców, celem tym jest zwykle podniesienie poziomu konkurencyjności ich firmy, wprowadzenie innowacji w zachodzących w firmie procesach lub wzrost jakości sprzedawanych przez firmę produktów albo świadczonych usług. Aby móc zweryfikować, czy w wyniku realizacji projektu wytyczone przez podmiot korzystający z dofinansowania cele zostały osiągnięte, wprowadzono pojęcie tzw. „wskaźników”.

Wskaźniki służą monitorowaniu najważniejszych efektów zrealizowanego projektu. Wyznacza się je już na etapie planowanie projektu. Muszą one zostać uwzględnione we wniosku o dofinansowanie, zaś do ich osiągnięcia beneficjent zobowiązany jest na podstawie umowy zawartej z instytucją udzielającą wsparcia. Dopiero osiągnięcie wskaźników może świadczyć o osiągnięciu przez beneficjenta celów, które wytyczył sobie decydując się na skorzystanie ze wsparcia finansowego, pochodzącego z funduszy unijnych.

We wnioskach o dofinansowanie wyróżnia się zwykle dwa podstawowe rodzaje wskaźników. Są to wskaźniki produktu oraz wskaźniki rezultatu. Ich definicje podajemy poniżej.

Poprzez wskaźniki produktu określa się wszystkie nowe rzeczy (produkty), które powstały w czasie realizacji projektu w wyniku wydatkowania przyznanych środków. Zwykle mają postać liczb – na przykład zakupionych w ramach projektu maszyn lub urządzeń, zrealizowanych szkoleń, wybudowanych budynków czy też kilometrów powstałej w ramach projektu drogi. Wskaźniki te powinny zostać osiągnięte nie później niż do momentu zakończenia realizacji projektu.

Poprzez wskaźniki rezultatu określa się natomiast efekty, skutki lub też konsekwencje działań, które nastąpiły po zakończeniu i w wyniku zrealizowania projektu. Mogą one dotyczyć wszystkich zmian, jakie nastąpiły w wyniku wcielenia w życie danego przedsięwzięcia. Stanowią one najczęściej efekt osiągnięcia wskaźników produktu, co oznacza, że powinny być one z tymi produktami logicznie powiązane. Wskaźniki rezultatu można przykładowo określić poprzez liczbę nowo utworzonych miejsc pracy, liczbę osób korzystającą z oferty szkoleniowej, powierzchnię nowo zagospodarowanej powierzchni lub poprzez ilość czasu, o jaką skróci się przejazd z punktu A do punktu B.

Skoro wskaźniki rezultatu mają obrazować efekty zrealizowanego projektu nie można oczekiwać, aby pojawiły się one od razu w chwili jego zakończenia. Najczęściej przyjmuje się więc, że wskaźniki te powinny zostać osiągnięte w okresie dwunastu miesięcy od dnia, w którym projekt został zakończony.

Możliwa do zastosowania lista wskaźników produktu i rezultatu jest każdorazowo określana przez instytucję zarządzającą, która ogłosiła dany konkurs. Właściwy dobór oraz oszacowanie wartości wskaźników, które zostaną zadeklarowane we wniosku o dofinansowanie, nie jest jednak zadaniem łatwym. Dotyczy to przede wszystkim wskaźników rezultatu, których oszacowanie wiąże się często z koniecznością przeprowadzenia skomplikowanych obliczeń lub badań (np. w celu wyliczenia liczby osób, które w przyszłości miałyby korzystać z powstałych w wyniku realizacji projektu produktów lub usług). Niemałą trudność może także sprawić przewidzenie już na etapie przygotowywania wniosku o dofinansowanie, jak będzie wyglądała sytuacja za kilka lat, gdy projekt zostanie ukończony. Trzeba również mieć świadomość, że w przypadku wskaźników rezultatu, beneficjenci nie zawsze mają wpływ na ostateczny stopień ich osiągnięcia.

Jeśli w trakcie realizacji projektu lub po jego zakończeniu beneficjent spostrzeże, że we wniosku o dofinansowanie przeliczył się ze swoimi możliwościami oraz że osiągnięcie wszystkich zakładanych wskaźników nie będzie jednak w pełni możliwe, powinien on jak najszybciej zgłosić te okoliczności do instytucji zarządzającej oraz zwrócić się do niej z wnioskiem o wyrażenie zgody na dokonanie zmian w tym zakresie. Jeśli zaproponowane przez beneficjenta zmiany będą się mieściły w ogólnych ramach projektu, a instytucja udzielająca wsparcia uzna, że nie wpłyną one w znaczący sposób na osiągnięcie głównych celów projektu, możliwe będzie wówczas zawarcie aneksu do umowy o dofinansowanie i dalsza realizacja projektu z uwzględnieniem łagodniejszych warunków.

Osiągnięcie zadeklarowanych wskaźników nie jest jedynym obowiązkiem beneficjenta. Ważne jest bowiem, aby efekty zrealizowanego projektu miały charakter długotrwały. Z tego powodu, na beneficjentów środków unijnych nałożono także obowiązek utrzymania osiągniętych wskaźników przez okres 5 lat, a w przypadku beneficjentów z sektora MŚP przez okres 3 lat. W okresie tym beneficjenci muszą także na bieżąco monitorować poziom przyjętych wskaźników oraz przesyłać sprawozdania potwierdzające informacje o ich utrzymaniu do instytucji udzielającej wsparcia.

Konsekwencją nieosiągnięcia lub nieutrzymania zadeklarowanych we wniosku o dofinansowanie wskaźników może być rozwiązanie umowy, odmowa refundacji poniesionych wydatków, zmniejszenie dofinansowania lub konieczność zwrotu przyznanej dotacji. W przypadku nieosiągnięcia wskaźników rezultatu decydujące znaczenie może mieć  postawa beneficjenta, który w razie niepowodzenia będzie musiał wykazać, że uczynił wszystko co w jego mocy, aby dany wskaźnik osiągnąć.