26.04.2021

Dodatkowe odpowiedzialności beneficjentów przed rzecznikiem finansów publicznych

Odpowiedzialność beneficjenta przed rzecznikiem finansów publicznych. Dodatkowe obowiązki, o których nie wszyscy wiedzą.

Przedsiębiorcy dość dobrze zdążyli się już zorientować przed kim i w jakim zakresie ponoszą odpowiedzialność za prawidłową realizację projektów. Rozliczono już wiele wniosków o płatność oraz uczestniczono w licznych wnikliwych kontrolach prowadzonych przez instytucje, którym powierzono wdrażanie krajowych i regionalnych  programów unijnych.. W dalszym ciągu nie wszyscy zdają sobie jednak sprawę z tego, że jednym z organów przed którym mogą ponosić odpowiedzialność jest także rzecznik dyscypliny finansów publicznych. 

Środki z dofinansowania przyznane na realizację projektów unijnych nie tracą swojego publicznego charakteru po przekazaniu ich na prywatne rachunki przedsiębiorców. Z tego też względu, w myśl przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, odpowiedzialności przewidzianej w tej ustawie podlegają nie tylko przedstawiciele instytucji uczestniczących w systemie wdrażania funduszy unijnych, ale również beneficjenci – w tym przedsiębiorcy. Jak bowiem wyraźnie wskazano w art. 4a ust. 1 pkt 2) i 3) ww. ustawy, odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlegają:

• osoby zobowiązane do realizacji projektu finansowanego z udziałem środków unijnych lub zagranicznych, którym przekazano środki publiczne przeznaczone na realizację tego projektu lub które wykorzystują takie środki;
• osoby zobowiązane lub upoważnione do działania w imieniu podmiotu zobowiązanego do realizacji projektu finansowanego z udziałem środków unijnych lub zagranicznych, któremu przekazano środki publiczne przeznaczone na realizację tego projektu lub który wykorzystuje takie środki.

Odpowiedzialność na podstawie przepisów ww. ustawy będą zatem ponosili nie tylko kierownicy jednostek sektora finansów publicznych, kierownicy zamawiającego i pracownicy, którym powierzono do realizacji określone obowiązki związane z realizacją projektów unijnych, ale także m.in. przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, członkowie zarządu przedsiębiorstw prowadzonych w formie spółek prawa handlowego, a w niektórych sytuacjach także i przedstawiciele lub pełnomocnicy wymienionych osób. Można w pewnym uproszczeniu stwierdzić, że za zachowanie dyscypliny finansów publicznych odpowiada każdy, kto w imieniu beneficjenta realizuje projekty unijne.

Omawiając katalog przewinień, z tytułu których beneficjenci realizujący projekty unijne mogą odpowiadać przed rzecznikiem dyscypliny finansów publicznych wskazać należy na następujące czyny:

• wykorzystanie środków niezgodnie z przeznaczeniem;
• wykorzystanie środków z naruszeniem procedur obowiązujących przy ich wykorzystaniu, w tym:

1. procedur określonych przepisami o zamówieniach publicznych w zakresie określonym w 17 ww. ustawy;
2. procedur określonych przepisami o koncesji na roboty budowlane lub usługi w zakresie określonym w art. 17a przedmiotowej ustawy;

• niedokonanie przez otrzymującego lub wykorzystującego środki rozliczenia tych środków w terminie;
• niedokonanie w terminie zwrotu kwoty środków;
• niedokonanie w należnej wysokości zwrotu kwoty;
• nieprzekazanie w terminie zwracanej kwoty środków przez podmiot, za pośrednictwem którego zwracane są te środki;
• nieprzekazanie w należnej wysokości zwracanej kwoty środków przez podmiot, za pośrednictwem którego zwracane są te środki.

Warto zauważyć, iż ponad połowę wskazanych wyżej przewinień mogących rodzić odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych stanowią przewinienia, które mogą zostać popełnione w związku z prowadzonymi przez właściwe instytucje postępowaniami w przedmiocie zwrotu środków z powodu wykorzystania ich niezgodnie z przeznaczeniem lub niezgodnie z procedurami (art. 207 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o finansach publicznych). Karalnością nie są natomiast objęte przewinienia popełnione w związku z tymi postępowaniami, gdy powodem ich wszczęcia jest pobranie środków nienależnie lub w nadmiernej wysokości (art. 207 ust. 1 pkt 3 ustawy o finansach publicznych).

Skutkiem dopuszczenia się przez beneficjenta naruszenia dyscypliny finansów publicznych może być nałożenie na niego jednej z kar, których katalog został określony w art. 31 ust. 1 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Karami tymi są upomnienie, nagana, kara pieniężna oraz zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi. Ww. katalog kar ma charakter zamknięty.

O ile kara upomnienia lub nagany orzeczona w stosunku do beneficjenta spoza sektora finansów publicznych (w szczególności prywatnego przedsiębiorcy) może się wydawać niezbyt odstraszająca i dolegliwa, o tyle sankcja w postaci kary pieniężnej może dla niektórych stanowić dostateczny powód, aby przy wykonywaniu obowiązków stosować się do zasad finansów publicznych.

Zgodnie z ustawą, karę pieniężną wymierza się w wysokości od 0,25 do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych – obliczonego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego – należnego w roku, w którym doszło do tego naruszenia. W sytuacjach, w których ustalenie wysokości wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego nie jest możliwe, karę pieniężną wymierza się w wysokości od 0,25 do pięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia. Jest to więc na tyle znacząca kwota w przypadku beneficjentów projektów, by zabiegać o to, aby nie być nią obciążonym.