02.09.2021

Co trzeba zrobić, aby z możliwości otrzymania wsparcia nie dać się wykluczyć?

Co trzeba zrobić, aby z możliwości otrzymania wsparcia nie dać się wykluczyć?

Na stronach internetowych każdej instytucji zajmującej się wdrażaniem programów pomocowych, bez względu na to, czy chodzi o program krajowy czy regionalny, z łatwością znaleźć można informację o ilości podpisanych umów, czy wysokości wydanych na realizacje projektów środków. Analizując powyższe dane musimy zdawać sobie sprawę z tego, że nie każda złotówka przekazana beneficjentom na sfinansowanie ich projektów, została przez nich prawidłowo wydana i rozliczona. W takich sytuacjach, instytucja, która udzieliła wsparcia zobowiązana jest wszcząć procedurę odzyskiwania środków. Dla pewnej grupy beneficjentów, ustawodawca przewidział jednak dodatkową sankcję obok tej, związanej ze zwrotem otrzymanych z Unii Europejskiej pieniędzy. Poza koniecznością zwrotu dofinansowania wraz z odsetkami, przewidziana została bowiem także sankcja czasowego wykluczenia z możliwości ubiegania się o środki. Jak uniknąć tej dotkliwej kary? 

W stosunku do przedsiębiorcy, który wykorzystał środki unijne niezgodnie z przeznaczeniem, niezgodnie z procedurami lub pobrał je nienależnie lub w nadmiernej wysokości, może zostać wszczęte postępowanie administracyjne, którego celem jest ustalenie, czy istnieją podstawy do zwrotu środków. Instytucja, z którą łączyła nas dotąd jedynie umowa o dofinansowanie zyskuje wówczas dodatkową rolę oraz kompetencje. Staje się ona organem prowadzącym postępowanie administracyjne, który jest uprawniony do wydania decyzji administracyjnej określającej kwotę przypadającą do zwrotu, termin, od którego nalicza się odsetki oraz sposób zwrotu środków. 

W przypadku otrzymania takiej decyzji, przedsiębiorca ma dwa tygodnie na jej zaskarżenie. Jeśli tego nie zrobi, zobowiązany jest zwrócić kwotę środków określoną w decyzji w terminie 14 dni od dnia kiedy stała się ona ostateczna (decyzja staje się ostateczna, gdy nie służy już od niej odwołanie ani wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy). Gdy jednak przedsiębiorca zdecyduje się zaskarżyć decyzję o zwrocie, ale okaże się to nieskuteczne, będzie on zobowiązany do zwrotu środków dopiero w terminie 14 dni od dnia doręczenia mu decyzji wydanej na skutek rozpatrzenia jego odwołania lub wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. 

Opisane wyżej terminy mają niebagatelne znaczenie i warto je zapamiętać. 

Należy zaznaczyć, że niedokonanie zwrotu środków w terminie 14 dni od dnia doręczenia ostatecznej decyzji orzekającej zwrot środków, stanowi prawdopodobnie najczęściej występującą przesłankę wykluczenia. 

Trzeba przy tym pamiętać, że dla uniknięcia powyższej sankcji ważne jest także to, aby środki zostały zwrócone na właściwy rachunek bankowy oraz  aby zostały zwrócone w pełnej wysokości określonej w decyzji administracyjnej. W przypadku dokonania przez przedsiębiorcę zwrotu tylko części dofinansowania, organ prowadzący postępowanie zaliczy otrzymaną kwotę proporcjonalnie – częściowo na należność główną, częściowo na odsetki, a następnie zainicjuje postępowania egzekucyjne w celu odzyskania pozostałej kwoty. Przedsiębiorca zostaje natomiast wykluczony z możliwości ubiegania się o środki w przyszłości.    

O skutkach niewłaściwego i nieterminowego zwrotu dofinansowania, w szczególnie bolesny sposób przekonał się jeden z przedsiębiorców, który ubiegał się o dofinansowanie w poprzedniej perspektywie finansowej. Realizował on najpierw relatywnie niewielki projekt, w którym zostały stwierdzone nieprawidłowości. Przedsiębiorca otrzymał ostateczną decyzję administracyjną orzekającą zwrot środków, którą zaskarżył do sądu administracyjnego. Kilka tygodni później postanowił on jednak wycofać skargę i zwrócić dofinansowanie, gdyż jednocześnie chciał ubiegać się o dofinansowanie innego projektu, którego wartość przekraczała tym razem kwotę 65 mln zł. Ze względu na nieprawidłowości w poprzednim projekcie oraz niewłaściwe i nieterminowe dokonanie zwrotu środków, przedsiębiorcy odmówiono udzielenia wsparcia, a sprawa trafiła do NSA, który potwierdził, że odmowa przyznania środków była w pełni zasadna. 

Z sankcją wykluczenia będziemy mieli do czynienia nie tylko w przypadku nieterminowego zwrotu środków. Wykluczony z ubiegania się o wsparcie zostanie także przedsiębiorca, który otrzymał płatność na podstawie dokumentów  podrobionych, przerobionych albo potwierdzających nieprawdę, które następnie zostały przedstawione jako autentyczne. Sankcja ta będzie miała zastosowanie także wówczas, gdy okoliczności, z powodu których ma nastąpić zwrot dofinansowania wystąpiły wskutek popełnienia przestępstwa przez przedsiębiorcę, jego partnera, podmiot upoważniony do dokonywania wydatków w jego imieniu. W przypadku, gdy podmioty te nie są osobami fizycznymi, chodzić będzie o przestępstwo popełnione przez osobę uprawnioną do wykonywania w ramach projektu czynności w ich imieniu. Należy tu także zastrzec, że fakt popełnienia przestępstwa przez ww. podmioty musi zostać potwierdzony prawomocnym wyrokiem sądu karnego.

Pewnym pocieszeniem jest być może to, że sankcja wykluczenia ma charakter czasowy. Co do zasady okres wykluczenia rozpoczyna się od dnia, kiedy decyzja orzekająca zwrot środków stała się ostateczna, zaś kończy się z upływem trzech lat od dnia dokonania zwrotu tych środków. Jeżeli powodem wykluczenia jest przedłożenie fałszywych dokumentów lub fakt popełnienia innego przestępstwa, a okoliczności te zostały stwierdzone po dniu, w którym decyzja orzekająca zwrot środków stała się ostateczna, okres wykluczenia rozpoczyna się od dnia stwierdzenia tych okoliczności.